In oktober 1962 werd de wereld wakker met een existentiële dreiging. Sovjetkernraketten op Cuba, amper 150 kilometer van de Amerikaanse kust, brachten de Verenigde Staten op het randje van een nucleaire oorlog. In een tijd zonder realtime satellietbeelden, zonder cloudplatformen, zonder AI-modellen, moesten wereldleiders beslissingen nemen die het lot van miljoenen bepaalden.

En toch liep het goed af. Waarom? Omdat informatiebeheer, analyse en rationeel beraad de bovenhand kregen op impulsieve reacties en militair machtsvertoon.

De ontdekking van raketinstallaties op Cuba begon met een verkenningsvlucht van een U-2 spionagevliegtuig boven het eiland. De analisten van de CIA identificeerden op de foto’s Sovjetraketten die in een paar weken inzetbaar zouden zijn. Cruciale informatie, maar nog niet voldoende om tot actie over te gaan.

Wat volgde, was een indrukwekkend staaltje van informatieverwerking en strategische besluitvorming:

• Snel én zorgvuldig analyseren: Binnen enkele dagen werd een team van experts samengebracht — de ExComm — met militaire, diplomatieke, juridische en politieke profielen. Elk van hen bracht data, scenario’s en mogelijke gevolgen aan. Belangrijk: de informatie werd niet alleen verzameld, maar gecentraliseerd, gekaderd en geduid.
• Context toevoegen: De president kreeg niet louter ruwe inlichtingen voorgeschoteld. Hij kreeg samenvattingen, risicoanalyses, tijdslijnen en afwegingen. Men dacht niet alleen in termen van militaire respons, maar ook in geopolitieke repercussies, publieke opinie en mogelijke reacties van bondgenoten en vijanden.
• Besluiten nemen in fasen: Kennedy koos niet voor onmiddellijke actie. Hij liet meerdere denkrichtingen verkennen: een luchtaanval, een invasie, een blokkade, een diplomatiek kanaal. Pas toen men relatief zeker was van de mogelijke gevolgen en het evenwicht tussen risico en resultaat, koos men voor een maritieme blokkade — een slimme tussenvorm die ruimte liet voor dialoog.
• Bewust vermijden van groepsdruk: Kennedy vermijdde dat zijn besluitvorming zou worden opgeslokt door militaire logica of politieke macho-reflexen. Hij organiseerde vertrouwelijke een-op-eengesprekken, gaf ruimte aan afwijkende meningen en liet toe dat scenario’s werden bijgestuurd in functie van nieuwe informatie.

Het is dit gecontroleerde, doordachte en op informatie gebaseerde proces dat de Cubacrisis deed kantelen van een militaire confrontatie naar een diplomatieke oplossing.

En vandaag?

Zestig jaar later lijken we niet altijd lessen te trekken uit die periode. In een tijd van constante informatieoverload, fake news en gekleurde framing, zien we hoe politieke besluitvorming steeds vaker gevoed wordt door partijdige bronnen, sociale media-echo’s en belangenlogica.

De huidige Amerikaanse regering (en andere regeringen wereldwijd) nemen beslissingen op basis van fragmentarische of ideologisch gefilterde informatie. Beleidsdocumenten worden opgesteld op basis van “wat goed klinkt”, niet per se op wat goed onderbouwd is. Interne kritiek wordt vaak als ‘ontrouw’ gezien, en alternatieve scenario’s krijgen weinig ruimte. Waar Kennedy ruimte liet voor twijfel en analyse, zien we vandaag vaak een sterke voorkeur voor bevestiging en snelheid.

De Cubacrisis toont ons dat informatie slechts waarde heeft wanneer ze zorgvuldig beheerd, gedeeld en geïnterpreteerd wordt binnen een goed gestructureerd besluitvormingsproces. Het is die combinatie van kwalitatieve informatieverzameling, interdisciplinaire duiding en rationeel leiderschap die ons destijds van de afgrond hield.

In een , is op feiten gebaseerde besluitvorming helaas ver zoek.

De Cubacrisis is een spiegel. Een spiegel die toont wat mogelijk is als informatie de ruimte krijgt om juist geïnterpreteerd te worden, en leiders de moed tonen om met ratio boven emotie te regeren.

We mogen hopen dat er in deze wereld waarin nucleaire spanningen opnieuw oplaaien, dat er bij de kernmachten snel leiders opstaan die de lessen van 1962 kennen. En ze toepassen.

Verder lezen of kijken:
BBC heeft een uitgebreid pakket historische informatie en zelfs een strategische game om zelf de beslissingen te nemen in de Cuba-crisis, helaas enkel speelbaar in de UK.

Thirteen Days: A Memoir of the Cuban Missile Crisis is Robert F. Kennedy’s verslag van de Cubaanse raketcrisis van 1962. Hij was broer, minister van justitie en naaste adviseur van de president. Het boek werd uitgegeven in 1969, het jaar na zijn moord.

De film Thirteen days is spannende interpretatie van die periode. Ondanks de “Amerikaanse bril” blijft het een aanrader.